Կովկասում խաղաղության գինը և ՀՀ վարչապետի հակազդեցությունը ներսի ու դրսի ճնշումներին. NationalInterest

ՀՀ վարչապետը ջանասիրաբար աշխատել է Կովկասում խաղաղության և ինտեգրման հասնելու համար՝ չնայած երկրի ներսում հնչող կոշտ քննադատությանը։

Այս մասին գրում է NationalInterest-ը՝ հավելելով, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի «քաղաքական գոյատևումը» իսկապես ուշագրավ է։

«2018 թվականի թավշյա հեղափոխության ժամանակ իշխանության գալով՝ լարվածության պայմաններում վարչապետը հաղթահարել է 2020 թվականի Ղարաբաղյան պատերազմի հետևանքները, Կրեմլի կողմից աջակցվող Հայ Առաքելական եկեղեցու բացահայտ թշնամանքը և կասկածելի հեղաշրջման փորձերը։ Ադրբեջանի հետ խաղաղության և Արևմուտքի հետ ավելի սերտ կապերի ձգտումը նրան տվել է  ազդեցիկ թշնամիներ՝ Ռուսաստանի կառավարությունից մինչև սփյուռքի համայնքներ և երկրի նախկին ղեկավարներ։

Վերջնական խաղաղության համաձայնագրին հասնելուն և հաջորդ տարի խորհրդարանական ընտրությունների մոտենալուն զուգընթաց՝ խաղադրույքները աներևակայելիորեն բարձր են։ Եթե Փաշինյանը դիմանա, նա կարող է Հայաստանը տանել դեպի երկար սպասված խաղաղության դարաշրջան։ Եթե նա ձախողի, երկիրը ռիսկի է դիմում վերադառնալ Մոսկվայի ուղեծիր, ինչպես դա տեղի ունեցավ հարևան Վրաստանի հետ, և կարող է կրկին վերսկսել հակամարտությունը Հարավային Կովկասում»,- գրում է ամերիկյան պարբերականը, որը մասնագիտացած է միջազգային հարաբերությունների լուսաբանմամբ:

Պարբերականը հիշեցրել է, որ օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում կայացած խաղաղության գագաթնաժողովում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Փաշինյանի քաջությունը: 30 տարի տևած դաժան հակամարտությունից հետո, Ադրբեջանի հետ խաղաղության հասնելը, հատկապես մարտադաշտում Բաքվի հաղթանակից հետո, քաղաքականապես մարտահրավեր է եղել: Նշվում է, որ եթե Վաշինգտոնը ցանկանում է ապահովել այս խաղաղությունը, ապա պետք է նաև ապահովի Փաշինյանի քաղաքական գոյատևումը:

«Չնայած նրան, որ ՀՀ վարչապետը  մնում է Հայաստանի՝ ամենամեծ ճանաչում ունեցող քաղաքական գործիչը, կա հիասթափության ալիք:

Միացյալ Նահանգները կարող է օգնել Փաշինյանին ապացուցել, որ իր քաղաքականությունը իրական օգուտներ է բերում: Հայաստանի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնության և դրա ծաղկող արհեստական բանականության ոլորտի ռազմավարական ներդրումները կարող են խթանել տնտեսությունը, ստեղծել աշխատատեղեր և ամրապնդել Հայաստանի դերը որպես հիմնական տարանցիկ հանգույց: Վաշինգտոնը պետք է նաև դիմադրի լավ ֆինանսավորվող սփյուռքի խմբերի ճնշմանը, ինչպիսին է Ամերիկայի Հայ Դատի Կոմիտեն (ANCA), որոնք դեմ են խաղաղությանը, չնայած չեն զգացել վերսկսված պատերազմի հետևանքները»,- գրում է NationalInterest-ը:

Միաժամանակ նշվում է, որ  Հայաստանը սկսում է տեսնել իր խաղաղության ջանքերի առաջին շոշափելի պտուղները:

Մասնավորապես, այս շաբաթ Ադրբեջանը հայտարարել է Հայաստան ապրանքների տարանցման թույլտվության մասին, և ղազախական ցորենի առաջին խմբաքանակը շուտով կանցնի Ադրբեջանի տարածքով. սա  համեստ, բայց խորհրդանշականորեն կարևոր քայլ է դեպի տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրացիա։

Հայաստանի դերը որպես տարանցիկ հանգույց ուղղակիորեն կապված է ԱՄՆ շահերի հետ: «Միջին միջանցքը»՝ Արևելյան Ասիայից դեպի Եվրոպա կարևոր ցամաքային առևտրային ուղին, որը շրջանցում է Ռուսաստանը և Իրանը, ներկայումս անցնում է Ադրբեջանի, Վրաստանի և Թուրքիայի միջով: Այնուամենայնիվ, Վրաստանի կողմնորոշումը դեպի Մոսկվա իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության օրոք կասկածի տակ է դնում դրա հուսալիությունը: Հայաստանը կարող է դառնալ կարևոր այլընտրանք։

Պարբերականը վերլուծել է, որ Փաշինյանը կանխատեսել էր սա, երբ 2023 թվականի հոկտեմբերին մեկնարկել էր «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը՝ ներկայացնելով Հայաստանը որպես տարածաշրջանում կապող օղակ՝ երկաթուղիների, մայրուղիների, խողովակաշարերի և էլեկտրահաղորդման գծերի վերականգնման միջոցով:

Տասնամյակներ շարունակ Հայաստանի տարածաշրջանային մեկուսացումը պայմանավորված էր Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ փակ սահմաններով՝ ղարաբաղյան հակամարտության պատճառով: Այժմ, խաղաղության համաձայնագրի շնորհիվ, որը շուտով կարող է վերաբացել այս սահմանները, Հայաստանն ունի եզակի հնարավորություն դառնալու Արևելքի և Արևմուտքի միջև կարևորագույն տարանցիկ հանգույց, հատկապես այն պատճառով, որ Ռուսաստանի, Իրանի և Կարմիր ծովի միջով անցնող երթուղիները դառնում են պակաս կայուն՝ համաշխարհային հակամարտությունների պատճառով։

«Այնուամենայնիվ, Մոսկվան, հավանաբար, չի մնա անտեսված։ Ռուսաստանի դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինը անկեղծորեն հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը ոչ միայն չի հեռանում Հարավային Կովկասից, այլև չի թուլացնում իր ուշադրությունը տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի կամ Հայաստանի Հանրապետության հետ՝ որպես եղբայրական և դաշնակից երկրի», և որ Շիրակում գտնվող 102-րդ ռուսական ռազմաբազան «Հայաստանի անվտանգության կարևորագույն հենասյունն է»։ Ռուսաստանի համար Հայաստանը վաղուց է եղել իր տիրույթի մաս, և Կրեմլը չի զիջի իր ազդեցությունը առանց դիմադրության։

Ռուսահայ օլիգարխ Սամվել Կարապետյանն արդեն ձերբակալվել է հեղաշրջում կազմակերպելու մեղադրանքով, մինչդեռ Հայ Առաքելական Եկեղեցու բարձրաստիճան անդամները բացահայտորեն պաշտպանում են Փաշինյանի կառավարության տապալումը: Նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, որը Ռուսաստանի հետ Հայաստանի ինտեգրման կողմնակից է, դարձել է նրա ամենաաղմկոտ քննադատներից մեկը՝ կանգնելով եկեղեցու և Կարապետյանի կողքին: Կրեմլի քարոզիչները, ինչպիսիք են Մարգարիտա Սիմոնյանը և Վլադիմիր Սոլովյովը, բացահայտորեն կոչ են անում Փաշինյանին՝ հրաժարական տալ, իսկ Ռուսաստանին՝ պաշտպանել սա:

Փաշինյանի թուլացող քաղաքական հենարանը սրում է սպառնալիքը: Իշխող կուսակցության վարկանիշը այժմ թուլացել է 2018 թվականի էյֆորիայի ֆոնին, երբ այն վայելում էր 82% աջակցություն: 2020 թվականի Երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմը շրջադարձային կետ հանդիսացավ. Ադրբեջանի կողմից Ղարաբաղի մեծ մասի գրավումը զանգվածային բողոքի ցույցեր առաջացրեց, որոնց ժամանակ ցուցարարները Փաշինյանին դավաճան անվանեցին: 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից մնացած անկլավների գրավումը հանգեցրեց ղարաբաղցի հայերի զանգվածային արտագաղթի, ինչը Փաշինյանին ևս մեկ ծանր հարված հասցրեց: Անցյալ տարի եկեղեցին մոբիլիզացվեց նրա դեմ, ինչը հանգեցրեց բազմաթիվ ցույցերի Երևանում»,- նշում է ամերիկյան պարբերականը:

Հրապարակման հեղինակը նաև հայտնել է, թե իր հերթին Ռուսաստանը, որը մի ժամանակ համարվում էր Հայաստանի անփոխարինելի դաշնակիցը, հանրային վստահության կտրուկ անկում է ապրել։ 2019 թվականին հայերի 93%-ը Երևանի և Մոսկվայի միջև հարաբերությունները գնահատել է որպես «լավ»։ 2024 թվականի սեպտեմբերին այս ցուցանիշը նվազել էր մինչև ընդամենը 35%, շատերը կարծում էին, որ Ռուսաստանը դավաճանել է Հայաստանին ղարաբաղյան հակամարտության ժամանակ։ Քոչարյանը և նրա նման ռուսամետ գործիչներն ավելի վատ վիճակում են. նրա հավանության վարկանիշն այժմ կազմում է ընդամենը 2%։

«Ռուսաստանը կարող է թուլացած լինել, բայց եթե Մոսկվան հաջողության հասնի Փաշինյանին հեռացնելու հարցում, այն, հավանաբար, կօգտագործի հայերի դժգոհությունն ու ազգայնականությունը՝ Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը վերսկսելու համար, օգտագործելով անկայունությունը՝ երկու կողմերին միմյանց դեմ հանելու և նրանց ռուսական ազդեցությունից կախված պահելու համար, ինչպես մի ժամանակ Ղարաբաղի դեպքում էր:

Վաշինգտոնի համար Փաշինյանին հաջողության հասնել օգնելը միայն առաջնորդի գոյատևման հարց չէ, այլ ապացույց այն բանի, որ խաղաղությունն ու ինքնիշխանությունը կարող են համակեցություն ունենալ հետխորհրդային տարածքում: Հայաստանի ապագան և, հնարավոր է, Հարավային Կովկասի կայունությունը կախված են դրանից,- եզրափակել է հրապարակման հեղինակը՝ Ջոզեֆ Էփշտեյնը: